Büyük Türkiye İçin, Büyümek İçin Dışişleri’nden Başlamalı
(Atatürk Türkiyesi için Şahin’leşmek)
Onceden de bildigimiz, ancak rakamsal olarak ayirdina varamadigimiz asagidaki bilgileri sunmak ve bu bilgiler isiginda bazi bilinmeyenleri aciklamak istiyorum... (asagidaki veriler bakanliklarin bir yillik butceleridir).
<<<Diyanet Isleri Baskanligi 1.122.203.000 YTL İÇİŞLERİ BAKANLIĞI 783.047.000 YTL
DISISLERI BAKANLIGI 562.643.000 YTL
BAYINDIRLIK VE iSKAN BAKANLIĞI 677.219.000 YTL
ULAŞTIRMA BAKANLIĞI 687.265.000 YTL
SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI 280.095.000 YTL
ENERJİ VE TABİ KAYNAKLAR BAK. 249.296.000 YTL
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI 632.417.000 YTL
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 404.396.000 YTL OLDUGUNU BİLİYOR MUYDUNUZ? >>>
TC Disisleri Bakanligi'na bagli olan Buyukelcilerimiz ve ust duzey diplomatlarimiz, rotasyon sistemine tabidir. Yani, belirli araliklarla tayin edildikleri ulkelerden baska ulkelere gecmektedirler. Bu gecislerde belirli bir bolge belirli bir cografya yada ulkeler toplulugu baz alinmamaktadir. Burada etkili olan genelde diplomatin basarisi yada hukumetle olan yakin iliskileridir (torpil desem daha acik olur sanirim).
Bu nedenler dolayisiyla Somali’de buyukelcilik yapan bir kisi ertesi sene Iran'a sonraki tayininde Vatikan’a vb... bicimde alakasiz ulkeler arasinda gorevlendirilebilmektedir. Boylelikle bir ulkeye atanan diplomatimiz o ulke ile ilgili sadece yuzeysel, sig bir kaniya ve bilgi birikimine sahip olmaktadir.
Oradaki gorevi bazi zamanlarda bir nevi (cumhurbaskanliginin bazi zamanlarda noterlesmesi gibi) noterlige donusmektedir. Gittigi ulkenin ne dilini ogrenebilmekte, ne ic siyasi yapisini ogrenebilmekte, ne ulkedeki etkin siyasetcilerle yakin iliskiler kurabilmekte, onlarla dostluklar gelistirebilmekte; ne de ulkenin mevcut yapisini (STO orgutlerinin ulke yonetimindeki etkinligini, medya - siyaset iliskisi, askerlerin etkisi var mi varsa hangi askeri kanatlarin var, askeri-sivil denge nasil saglaniyor, ulkedeki derin etkin unsurlar kimler, burokratik yapilanmasi nasil, ulkedeki bilimsel-sanatsal yapi nasil, ulkenin tarihi.....) kavrayamamaktadir.
Gercekte bunun olmasi gerekeni sudur, bir buyukelci bunlarin hepsini bilmelidir. Cunku buyukelci orada hem diplomatik iliskileri yurutur, hem de TC adina o ulke ile ilgili gelismeleri takip eder, ulkeyi analiz eder, istihbarat yapar. TC’nin o ulkedeki gozu olur ve oldugunca cok seyi gormeye calisir/calismalidir.
Bakin Disislerimiz bu hatali yapilanma ve yonetim icinde iken; dunyada Disisleri Teskilatinda (mukemmelik acisindan) bir numara olan ABD'de isler farkli yurumektedir. Nasil? Soyle ki, ABD'de buyukelci olacak diplomat mesela ilk Suriye'ye tayin edilmis olsun, o diplomat o ulkede yaklasik 3-5 yil kalir, hem ulkeyi hem bolgeyi analiz eder, kavrar uzmanlasir, o ulkenin dilini (suriye’yi ornek verdigim icin Arapca'yi) ogrenir.
Daha sonra o buyukelcinin atamasi benzer bir ulkeye (ayni bolgede yer alan, ve Arapca konusan bir ulkeye) mesela Lubnan'a yapilir, sonra mesela Urdun'e atanir... Yani rotasyondaki temel belirleyici unsur dil ve yapidir. Buyukelci o bolgenin uzmani olur yasi gelir 45-50'ye, o adamin buyukelcilikten emekli olmasi (bizdeki gibi 65'ine kadar buyukelcilik yapip emekli olmasi) beklenmez. O buyukelci Pentegon'a uzman olarak alinir. Cunku artik bolgede pismis, oranin dilini her turlu yapsini bilen cok iyi bir uzman olmustur.
Pentegon'a alinan o uzmanlarin artik buradaki gorevleri, ABD'nin o bolgedeki (yada ulkeler bazinda) politikalarini tayin etmektir. Ama tabi ki tek baslarina degil, yine bulunduklari masalarda (Ortadogu masasi, Orta Asya masasi, Balkanlar Masasi gibi) kendileri gibi yetismis buyukelciler, masanin dilini bilen uzmanlar, istihbaratcilar, akademisyenler (cia adina calisirlar), askeri yetkililer ve bazi baska uzmanlar bulunur.
O uzmanlar grubu da ABD’nin ilgili ulke/bolge politikalarini, stratejilerini, taktiklerini belirlerler. Gercekte ABD’yi yonetenler de bunlardir. Onlar artik "Sahin" olurlar. Yani yukaridan, kilometrelerce yukarilardan (uzgorulu, ongorulu olarak) bolgedeki en ufak degisikliklerin farkina varirlar, en uygun politikalari, projeleri gelistirirler.
Mesela Turkiye'de buyukelcilik yapan ABD diplomatlarinin, Turkiye'den sonraki gorevleri muhtemelen Ortadogu masasinda ust duzey bir uzmanlik yada CIA'de ust duzey bir gorev (mesela CIA Baskan yardimciligi) yada ABD Baskani'nin Ulusal Guvenlik Danismanligi gibi don derece stratejik bir konum.
Yine Turkiye’ye donelim, Disislerimiz’de Yunanca bilen bir tane bile uzmanimiz yok. Turkiye’nin diplomatik alanda en cok mucadele ettigi ulkelerden biri Yunanistan. Ve Yunanca bilen Uzmanimiz yok. İs cevirmenlerle halldeilmeye calsiliyor. Halbuki, Yunanca bilen (yani bolgenin anadilini, resmi dilini bilen) uzmanlara cok buyuk gereksinimiz var. ABD’deki gibi bizde de masalar var (masalarin bazilari yeni yeni kuruluyor, ayrica masalarda calisan uzman sayisi cok kisitli, ve bu uzmanlarin neredeyse hicbirisi calistigi masanin dlini bilmiyor).
Masada calisan uzmanlar genelde o masanin bulundugu cografyaya hayatinda hic gitmemis, o bolgede hic bulunmamis kisilerden olusuyor. Ornek vererek anlatirsam daha iyi anlasilacak, mesela Ortadogu masasinda bulunan uzmanlarin (eski diplomat, yasi muhtemelen orta yas uzeri) cogu Ortadogu’yu kitaplardan, seminerlerden… duyarak okuarak ogrenmisler; gorerek, yasayarak ogrenmemisler. Adam hayatinda Ortadogu’ya gitmemis, mesela Guney Amerika’daki bir kac ulkeye gitmis, bir iki Avrupa ulkesi gormus (diplomat olarak, atese olarak, yada buyukelciliklerde calisan “yardimci” sifatla calisan uzman adayi olarak). E, TC Disisleri’nde masalarda calisan, bolgeyi bilmeyen uzmanlarin(!) Turkiye’nin yabanci ulkeler ile ilgili tayin edecekleri politikalar ya da yapacaklari ongoruler ne kadar tutarli olur, ne kadar isabetli olur, supheli.!!
Sundugum Turkiye - ABD kiyaslamasindan da anlasilacagi uzere, TC olarak bizim disislerinde basarili olamamiz, cok onemli stratejik kararlar verememiz, diplomatik alanda, dunyada, saygin bir yere sahip olmamamiz bundandir. Ve hatta diyebiliriz ki, Turkiye’nin dunyadaki gelismelere hakim olamamasinin ve dunyadaki gelismelere hemen mudahil olamamasinin, diger ulkeleri anlayamamizin etkili/yonetici konumda olamamasinin nedenlerinin basinda gelir. Yillardir soylenir biz neden efendim su ulkeyle iliski gelistiremiyoruz, su ulkeyi daha yeni yeni taniyoruz.
Son olarak sunu soylemek istiyorum, Diyanet Isleri Baskanligi’na yillik 1.100milyon YTL’lik butce verilirken, Disislerine 560milyon YTL butce verilmis, yani Diyanet Isleri, Disisleri Bakanligi’ndan 2 kat buyuk bir butceye sahip. Halbuki Disisleri’nin cok buyuk rakamlara, cok buyuk paralara gereksinimi var. Neden? Cunku, cok daha fazla uzman edinebilmek icin, onlari yetistirebilmek icin. Diyebilirsiniz ki, “su anki uzman sayimiz yeterli degil mi?” diye. Hayir yeterli degil. Bizim TC Disisleri Bakanligimiz’da uzman (ve benzeri politika tayin edici ust duzey statude calisan) 600 uzman calismaktadir. Evet toplam 600 kisi. ABD’de ise yalnizca Turkiye masasinda 900 uzman kisi var.
ABD’yi bu kadar anlattim, Turkiye ile karsilastirdim ama bu tarz bir Disisleri yapisina sahip olan ulke dunyada yalnizca ABD degil. Bircok buyuk ulkenin disisleri bu tarz calismakta ve yapilanma icinde. Mesela Rusya’nin buna cok benzer bir yapisi var, Fransa keza oyle.
Turkiye olarak ABD’ye karsi ne derece direnebilirisin bu yapiyla. Bence asla direnemezsin. Ortadogu’da, Orta Asya’da, Balkanlar’da, Kafkaslar’da ne derece etkin olabilirisin; AB ile muzakerelerde ne derece basarili olabilirisin (taviz verirken tavizler koparma acisindan), bu yapiyla basarili olunmaz. Bu yuzden Disisleri Bakanligi’nda atama, terfi, tayin yontemleri acilen degismeli; uzman olma sartlari derhal degistirilmeli. Ayrica burada deginmedigim baska bazi seylerde tamamen temizlenmeli, yok edilmeli, verilen egitimlere yenilikler getirilmeli.
Buyuk Turkiye icin Buyuk Dusunmek Gerek,
Buyuk Turkiye icin Buyuk Dusunenleri Secmek Gerek.
TEVFiK BiR / 10.Temmuz.2006
